Ambitieuze plannen gemeentebestuur omtrent luchtkwaliteit effectief?

De gemeente Utrecht heeft ambitieuze maatregelen voorgesteld om de luchtkwaliteit te verbeteren, maar de plannen roepen ook kritische vragen op. De gemeente wil namelijk strengere normen dan de huidige Europese eisen naleven en streeft ernaar om de advieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) te benaderen. Hoewel de intentie positief klinkt, zijn er twijfels over de haalbaarheid en effectiviteit van deze stappen.

Een opvallend voorstel is het verbod op houtstook binnenshuis, een maatregel die uniek is in Nederland. In een dichtbevolkte stad als Utrecht zou het verbranden van hout een te grote impact hebben op de luchtkwaliteit, aldus de gemeente. Toch blijkt uit gemeentelijke enquêtes dat een meerderheid van de inwoners tegen dit verbod is, ondanks dat 70 procent van de Utrechters zich zorgen maakt over de luchtkwaliteit. Dit wijst op een spanningsveld: het belang van gezonde lucht versus het behoud van bepaalde vrijheden in huis. De vraag is of het voorgestelde verbod proportioneel is, zeker gezien er veel luchtvervuiling van buiten de stadsgrenzen komt en Utrecht zelf maar beperkt invloed heeft op deze externe bronnen.

Daarnaast wil de gemeente het wegverkeer in de hele stad aan banden leggen door de bestaande milieuzones voor diesel- en nul-emissievoertuigen uit te breiden. Vanaf 2027 zouden personen- en bestelauto’s tot emissieklasse 4 en vrachtauto’s en bussen tot emissieklasse 5 de stad niet meer mogen betreden, en vanaf 2030 moeten alle bestelauto’s en vrachtwagens elektrisch zijn.
Dit heeft ingrijpende gevolgen voor circa 11.000 bestelauto’s en 3.100 vrachtwagens die nog niet elektrisch zijn, wat zowel voor ondernemers als voor bewoners extra kosten en logistieke uitdagingen zal opleveren.

De gemeente wil zelfs een stap verder gaan door in de toekomst alle benzine- en dieselauto’s die niet voldoen aan emissieklasse 6 te weren. Dit kan, zodra juridisch mogelijk, gevolgen hebben voor ruim 72.000 auto’s in Utrecht. Hoewel dit klinkt als een duurzame stap, wordt de maatregel door sommigen gezien als onrealistisch en te rigide. Elektrische voertuigen zijn nog niet voor iedereen betaalbaar, en de infrastructuur voor laadpalen is nog niet toereikend om aan de groeiende vraag te voldoen.

Verder is de effectiviteit van de maatregelen ook twijfelachtig omdat gemiddeld 80 procent van de luchtverontreiniging in Utrecht afkomstig is van buiten de stadsgrenzen, en de gemeente hier weinig grip op heeft. Industriële bedrijven en scheepvaart op het Amsterdam-Rijnkanaal, die buiten het gemeentelijk gezag vallen, dragen aanzienlijk bij aan de vervuiling in de stad. De maatregelen kunnen daardoor vooral de eigen inwoners benadelen zonder dat ze het gewenste effect op de luchtkwaliteit hebben. Het risico bestaat dat de voorgestelde maatregelen aanzienlijke impact hebben op het dagelijks leven van de inwoners zonder de beoogde verbetering te realiseren.