Utrecht gaat het duurzamer maken van monumenten verder stimuleren. Monumenteneigenaren krijgen meer mogelijkheden en informatie over het toekomstbestendig maken van hun panden. De rijke historie van de stad wordt de komende jaren nog beter zichtbaar gemaakt in het straatbeeld en in navolging van de vele prachtige herbestemmingen in de stad wil Utrecht dat meer monumenten voor een breder publiek toegankelijk zijn. Dat staat in de Erfgoednota 2021-2030 die de gemeente vandaag publiceert.
“Utrecht heeft een rijke geschiedenis die bepalend is voor de eigenheid en identiteit voor onze stad”, zegt wethouder Anke Klein (Erfgoed). “Om te zorgen dat het erfgoed ook in de moderne tijd inpasbaar blijft is het belangrijk om vast te leggen hóe we met ons erfgoed omgaan. Dat doen we in deze Erfgoednota. Sinds deze zomer is Utrecht twee werelderfgoederen rijker, de Nieuwe Hollandse Waterlinie en de Neder-Germaanse Limes. We zijn trots op onze historische stad. Daarom willen we dat iedereen het erfgoed kan beleven en dat het waardevol en bruikbaar blijft.”
Zonnepanelen en isoleren
Het energiezuinig en duurzaam maken van monumenten wordt meer gestimuleerd, op die manier kan het erfgoed een bijdrage leveren aan het energievraagstuk. In 2030 moet de CO2-uitstoot in deze gebouwen 40 procent lager zijn dan nu, en 60 procent lager in 2040. Dit gebeurt bijvoorbeeld door monumenten beter te isoleren. Ook zonnepanelen op monumenten dragen bij aan verduurzaming. Daarbij blijft de historische kwaliteit van erfgoed behouden. De gemeente biedt vanaf 2022 extra mogelijkheden voor voordelige leningen voor energiemaatregelen in gemeentelijke monumenten. Informatie voor monumenteigenaren over het verduurzamen van monumenten moet duidelijk vindbaar zijn. Op het gebied van duurzaamheid wil Utrecht één van de koplopers zijn. Het verlagen van energiegebruik in monumenten en het plaatsen van zonnepanelen binnen de mogelijkheden die de gemeente heeft past bij die ambitie.
Een expositie over verduurzaming van monumenten van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is in het najaar van 2022 tentoongesteld in het Stadskantoor. De expo biedt inspiratie en mogelijkheden voor eigenaren van historische woonhuizen om hun gebouwen te verduurzamen. Daarnaast organiseert de gemeente regelmatig bijeenkomsten voor monumenteneigenaren over verduurzaming. Ook kunnen monumenteneigenaren een subsidie aanvragen voor een DuMo-advies (duurzaam monumentenadvies). Dit wordt de komende jaren gecontinueerd.
Nieuwe functies
De afgelopen jaren hebben verschillende monumentale gebouwen al een nieuwe functie gekregen. De ervaring in de stad met het herbestemmen van gebouwen (zoals kerken en industrieel erfgoed) wordt ingezet bij de toekomstige herontwikkeling van monumentale gebouwen tot bijvoorbeeld woningen en/of maatschappelijke of culturele voorzieningen. Door monumentale gebouwen op deze manier in te zetten worden ze toegankelijk voor meer mensen in de stad.
Hittestress voorkomen
De historische structuren van parken en singels zorgen voor een prettige en gezonde leefomgeving en zijn bepalend voor ruimtelijke ontwikkelingen er omheen. Utrecht kent veel plekken met historisch groen en water, zoals parken, de stadsbuitengracht en de forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Door het erfgoed te behouden en in te zetten bij ruimtelijke ontwikkelingen draagt het bij aan een gezonde en prettigere leefomgeving voor inwoners. Tegelijk draagt het bij aan klimaatadaptatie. Door bijvoorbeeld oude groen- en waterstructuren slim te benutten, kan regenwater beter worden afgevoerd. Historisch groen zoals oude bomenlanen zorgen bovendien voor verkoeling op extreem warme dagen, zo kan het bijdragen om hittestress te voorkomen.
Erfgoed voor iedereen
Bij de zorg voor het erfgoed in de stad worden inwoners zoveel mogelijk betrokken. Dit gebeurt bijvoorbeeld door informatie en kennis digitaal beschikbaar te stellen en door Utrechters te betrekken bij het aanwijzen van nieuwe monumenten.
Met de twee nieuwe Unesco-werelderfgoederen en de viering van 900 jaar stadsrechten in 2022 wordt op veel meer locaties in de stad erfgoed zichtbaar gemaakt; het moet voor iedereen in de stad te beleven zijn. Naast de aandacht voor materieel erfgoed maakt immaterieel erfgoed ook een belangrijk onderdeel uit van de Utrechtse geschiedenis. Denk hierbij aan de viering van Sint Maarten en de Utrechtse volkstaal. In de erfgoednota wordt benoemd dat Utrecht het immaterieel erfgoed een duidelijke plek wil geven.
